Kuji kakal ingat lagi kisa tuturan jalama nakarumpak "intan" masa tagulu . Mantiti katab ao:
Arao sanginan manyanai baumur kiro-kiro 65 taun senalom taun 1970 tagulu arao ngara eyo arao nakarumpak duo bagang intan tad senalom gua dud bawang Balait. Jaye nyabit ngaran ao sabagai PN gala. PN ti suda natai buai suda. Tampat ao nakarumpak eno andi la kuji paya ngara siti. La masiow anak bua jalama empuan tuturan iti la. Ujung-ujung ao suang la jalama manaw bagium li tampat eno. Maye la "intan" yo arao dino elapon ero!
Intan ti mimang jenis barang batu barago. Kalaw karumpak intan mimang sengaye jalama mayak gena. Untung gayao la no.
Kalaw intan gayao kaningkis suda baribu-ribu ringgit ragao ao. Uno lagi kalaw nakalap bagang intan macam gayao pao sangumi, macam gayao tangaling sangumi. Mayak banaor gena esoi gala arao nakalap barang barago samacam eno. "Mancoi nasib kuji kali ti" kain senalom gena jalama yo nakalap intian ti kuma.
Awal sambut-sambut PN ti kemaye nanaw li mok alan anak bua diso muwot dambao apar malap pabali "intan" diso yo dua bagang iti kuma . "Eh andi kuji pa pandai" jawap gasi ao.
Muwot lagi mok jalama pangkat biras di diso ti kuma kalaw-kalaw pandai mamadi dambao alan kan ngadudul "intan" ao eno. "Suba agao ngadudul mok kadai pabali batu-batu intan ya amas Saria sino," badi biras ao. Biras ao ti ainka andang-andang asal jalama pagun. Eyo jalama tad Sabah bagium karijan mok pagun ti tagulu tarus nengencawo kimo banca Sang Jati. Jadi diso arao suang pangalaman pasal batu-batu intan ya amas ti.
"Bah. Mancoi ni ekow ngadudul dijaye li tampat eno," kain PN. "Kuji mbayar dijun puro gala gatakon dijun balanjao upa ekow eno la," kain ao lagi nayak gena. Eyo sandiri anjaop arao bantuka. Kalaw arao pun eyo mimang andi pandai mampanaw bantuka jadi paksa la gitak dudul jalama lain gala.
Nikot kadai gayao Saria sino awal-awal sambut lagi duo pun nanaw li mok kadai amas ngantamu tuki kadai eno.
"Tuki, ekow mau mali intan ka?" kain PN muwot mok tuki kadai eno.
"Intan?" soal tuki takajut kasangang.
"Ao. Intan," jawap PN. "Ti. Arao kuji ngibit," kain ao lagi.
"Ok, kuji ngintong gulu," jawap tuki kadai eno. Eyo banca Kina. Mimang tuki kayo ni. Kalaw andi dambao la eyo buli mbuka kadai amas gayao-gayao dino.
Nalap ao "bagang intan" yo enibit PN ti kuma. Tanauu ao mok meja khas. Sanilaw ao pakakas esu diso mamadar barang sarupa macam barang isu welding ya apui eno. Nepam ao ya atis pakakas ao eno. Panasang ao apui. Jalab-jalab sikit apui mok pakakas eno. Nepam ao kuat-kuat. Apui njadi biru ngkatab risoh-risoh. Panadar ao intan kuo enibit PN eno. Ripak-ripak katab ao. Makin kuat tagon ao ngepam apui ao makin batamba suang basamburan bila kuwo yao panadar ao eno.
"Ti ainkan intan," kain tuki kadai ngara di PN. PN andi pasaya. Nalap ao bagang intan yao tunggal lagi yo banungkus ao ya libun kuning. Yo iti diok arao gayao tanggaling.
"Suba yao tunggal iti," kain PN menak tuki barang yo sanangka ao intan eno kuma.
"OK," jawap tuki. Enalap ao barang eno tanauu ao mok tampat diso mamadar eno kuma. Panadar ao ya apui yo macam apui welding eno. Makin kuat agon diso ngepam makin kuat karipak palanting bila "bagang intan" eno kuma. "Iti pun ainka intan, " ara tuki lagi.
PN kurang pasaya. "Apui mu eno talampaw kuat. Eno pasal ao intan ku eno mabila ripak-ripak," banta PN. Tuki Kina magirak andi makatab gala. Enalap ao mok laci meja diso tunggal barang diok macam gayao kaningkis gala.
"Suba ekow ngintong barang ti," kain ao. Panadar ao barang eno mok apui eno. Nepam ao kuat-kuat. Makin kuat apui makin basaya rupa barang eno. "Iti intan yao banaor. Intan yo banaor andi mabila pabila agaon madar mana kuat lasu apui sakali pun," kain ao ngara di PN.
Uno lagi tarus enalap ao balik sangaye bagang intan ao mok meja tuki eno. Banungkus diso balik. Lapas eno tarus nanaw samilaw tad kadai amas andi angkatab uno-uno. Biras ao yo ngibit diso li sino pun andi neyo diso paduli. Tarus nanaw nidu sadu-sadu ngaduan biras ao ti kuma. Midu ngibit ikum bangkali.
Biras ao pun nuli balik li kampung. PN anjaop malap yumon ao Saria sino sambut eno lage. Anajop nao arao usin balanjao isu mamali umow bantuka uno lagi upa kuwo dananji PN awal-awal eno kamaye. "Pun sia sia. Kapunan gala," kain gena biras ao.
Macam eno la tuturan jalama kakalap "intan" ti kuma. Ainka intan banaor tapi bagang batu biasa tapi rupa ao samo macam ayu intan.
Adaong la jati sala sangka. Karumpak batu purak mok gua la sangka jati intan ni. Eno ainka intan. Eno batu kapur biasa gala. Stalaktit ya stalagmit ngaran ao.
Ti arao nao gambar intan yao banaor-banaor:
